29/10/1948: Khói mù khiến nhiều người thiệt mạng tại Pennsylvania
![\"\"](\"http://nghiencuuquocte.org/wp-content/uploads/2020/10/29.jpg\")
Nguồn: Killer smog claims elderly victims, History.com
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
Vào ngày này năm 1948, làn sương độc tiếp tục bao trùm khắp Donora, Pennsylvania. Trong khoảng thời gian 5 ngày, nó đã giết chết khoảng 20 người và khiến sức khỏe của hàng nghìn người khác bị suy giảm nghiêm trọng.
Donora là một thị trấn với khoảng 14.000 dân cư sinh sống trên sông Monongahela trong một thung lũng được bao quanh bởi những ngọn đồi. Các nhà máy thép và một nhà máy luyện kẽm trong thị trấn đã thải ra một lượng cực lớn axit sulfuric, carbon monoxide và các chất ô nhiễm khác vào bầu khí quyển suốt nhiều năm trước khi thảm họa xảy ra. Trong thập niên 1920, chủ sở hữu của nhà máy kẽm, Zinc Works, đã bồi thường cho người dân địa phương về những thiệt hại do ô nhiễm gây ra. Tuy nhiên, chỉ có rất ít hoặc không có quy định nào về ô nhiễm không khí đối với các ngành công nghiệp của Donora.
Bắt đầu từ khoảng ngày 26/10, do thời tiết, sương mù dày đặc bắt đầu xuất hiện tại thung lũng Donora. Sương mù này dường như đã giữ lại gần mặt đất các chất ô nhiễm trong không khí thải ra từ nhà máy luyện kẽm và các nhà máy thép, và cư dân địa phương đã không may hít phải. Ngay sau đó, một làn sóng các cuộc gọi điện thoại ập đến các bệnh viện và bác sĩ trong khu vực. Tiến sĩ William Rongaus, người đứng đầu Hội đồng Y tế địa phương, đề nghị tất cả cư dân có tiền sử bệnh hô hấp phải rời khỏi thị trấn ngay lập tức. Tuy nhiên, 11 người, tất cả đều đã cao tuổi và mắc bệnh tim hoặc hen suyễn, đã thiệt mạng.
Hầu hết cư dân Donora sau đó đã cố gắng sơ tán, nhưng khói mù dày đặc và tắc nghẽn giao thông khiến việc di chuyển trở nên khó khăn. Hàng ngàn người đã tới các bệnh viện khi họ cảm thấy khó thở. Mãi đến ngày 31/10, Zinc Works mới hoàn toàn ngừng hoạt động. Cuối ngày hôm đó, mưa rơi xuống Donora và làm phân tán các chất ô nhiễm. Tính đến thời điểm đó, đã có thêm 9 người khác thiệt mạng.
Thảm họa khói mù Donora đã nhận được sự quan tâm của cả nước Mỹ khi nó được Walter Winchell tường thuật trên chương trình radio của mình. Sau đó, ô nhiễm không khí cuối cùng đã trở thành một vấn đề được công chúng quan tâm; sự cố đã dẫn đến việc thông qua Đạo luật Không khí Sạch (Clean Air Act) năm 1955. Zinc Works đã đóng cửa hoạt động vào năm 1957. Mặc dù các loại chất ô nhiễm nặng là nguyên nhân gây ra những cái chết ở Donora hiện hầu hết đã bị cấm và bị loại bỏ, các chất ô nhiễm vô hình như ozone vẫn là mối đe dọa đối với những người mắc bệnh hô hấp mãn tính.
Nhiều năm sau, các nghiên cứu và hoạt động của một học sinh trung học địa phương đã khiến Ủy ban Bảo tàng và Lịch sử Pennsylvania đặt một tấm bảng tưởng niệm ở Donora để tưởng nhớ các nạn nhân của vụ khói độc.